چرا علم و آگاهی باعث ایجاد شبهات در آیات متشابه شده است

قرآن بسیاری از موضوعات مهم و علمی مانند سماوات و الارض، خلقت انسان، پیدایش زمین و هفت آسمان و سایر موارد را از زبان پیامبران و در قالب تمثیل برای ما بازگو میکند. درقیامت که هنوز نیامده مصاحبه های جالب علمی مطرح میکند که در آن موضوعات علمی بسیار مهم و جالب گنجانده شده است. نباید چنین تصور کرد که قرآن مثلا هفت آسمان و یا انبساط کیهان را از فرهنگ زمان خاصی گرفته است و از آن موقع باب شد و بسیاری این طور تصور می کنند که هفت آسمان از حضرت نوح گرفته شده است. قرآن شیوه و روش خاصی در بیان جهان بینی خود دارد و لابلای گفتگوی پیامبران مطلب خود را می گنجاند. حضرت نوح از کجا می دانست که بالای سر ما جو هفت طبقه وجود دارد و یا حضرت ابراهیم از کجا می دانست که خلقت انسان از آغاز خلق ماده یعنی از انبساط کیهان که ماده خلق می شود شروع شده که می فرماید- قالَ بَل رَّبُّكُمْ رَبُّ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ الَّذِي فَطَرَهُنَّ وَأَنَا عَلَى ذَلِكُم مِّنَ الشَّاهِدِينَ- او (حضرت ابراهیم) گفت پروردگار من صاحب کیهان است و او کسی است که آن را (کیهان) را منبسط کرد. من از آن واقعه جزء گواهی دهندگان هستم. حضرت ابراهیم اولین کسی در جهان است که اشاره به انبساط کیهان کرده است و بر آن شهادت می دهد. چرا کلمات کلیدی و مهم از نظر علمی با پیدایش انسان در فرهنگ انسان و همراه آدم اولین انسان تکامل یافته نشر یافت. مسلما برنامه ریزی خداوند بر این قرار گرفته بود. سموات والارض و سبع السموات و ساسر کلمات کلیدی حیات را مثال می زنیم . خداوند کلمات و مطالب خود را برای فرهنگ سازی انسان و تکامل فکری او در وحی به پیامبران مرتب گوشزد می کرد و پیامبران که از واقعیت مطالب نا آگاه بودند آن کلمات را با تصورات ذهنی خود می آمیختند و خداوند کلمات خود را از گزند تصورات ذهنی و برداشت های غلط و القائات شیطانی محفوظ نگه می داشت. اینجا شیطان هوی نفسانی هر انسان است که به آرزو تشبیه شده و منی هم معنی آرزو، برنامه، چهارچوب فکری، تقدیر معنی می دهد. سموات و الارض در ذهن یک  تصور را ایجاد می کند و این تصور برداشت ذهنی از موضوع است. همه پیامبران با این مشکل روبرو بودند زیرا به علم موضوع آشنا نبودند و کلام خدا را در ذهن برایش یک تمنی درست می کردند و خدا این ها که از نفسانیات انسان است آیات خود را پاک میکرد.

وَمَا أَرْسَلْنَا مِن قَبْلِكَ مِن رَّسُولٍ وَلَا نَبِيٍّ إِلَّا إِذَا تَمَنَّى أَلْقَى الشَّيْطَانُ فِي أُمْنِيَّتِهِ فَيَنسَخُ اللَّهُ مَا يُلْقِي الشَّيْطَانُ ثُمَّ يُحْكِمُ اللَّهُ آيَاتِهِ وَاللَّهُ عَلِيمٌ حَكِيمٌ
ما پیش از تو هیچ رسول یا نبیی را نفرستادیم مگر آنکه چون به خواندن آیات مشغول می شدند و آیات را با آرزوهای ذهنی خود مطابقت می دادند شیطان در آن ارزوها دخالت میکرد (تصورات ذهنی خود را در آیات دخالت می دادند) و خدا آنچه را که شیطان افکنده بود نسخ میکرد ( و به نسل های آینه منتقل می کرد)، سپس آیات خویش را استوار می بخشید و خدا دانا و حکیم است 52-حج. خداوند به تمامی پیامبران کلمات خود را وحی می فرمود همین طور در قالب داستان ها و گفتگو با پیامبران و در فرهنگ مردم می نشست .کلمه هفت آسمان و خلقت انسان از نطفه و در آب و نفس واحده و داستان سلیمان همه در قالب تمثیل تکرار می شد تا زمانی که دانش بشر به فن آوردی ضبط توسط نوشتن رسید و همان اصطلاحات کتب قدیمی به قرآن منتقل شد و در قرآن همان کلمات شدند اعجاز قرآن. مثلا خلقت کیهان در شش روز و زمین در دو روز و خلقت انسان در سنگ رس و از توده سیاه و امثالهم. اوج تکامل فکری و علمی انسان در دوران کنونی به وقوع پیوسته و دانشمندان با ادله علمی به موضوعات نگاه می کنند و تمامی آیات متشابه خداوند در قرآن، در خلقت انسان را ملاحظه کنید و ببینید چقدر تصورات ذهنی کهن با دانش امروزی تفاوت دارد و تحجر افراد نمی گذارد به واقعیت های علمی آیات برسیم.

در صورتیکه مقایسه با علم روز به آیات نزدیک تر است. تا یکی دو قرن اخیر همه به دانش کهن اعتقاد داشتند و اختلافی هم در اذهان مانند امروز وجود نداشت و همه تصور می کردند که نظر دانشمندان قدیم حجت است. اما همینکه علوم طبیعی بسیاری از بینات و آیات خداوند در طبیعت را بیان کرد که با ذهنیات کهن همخوانی نداشت اختلافات شروع شد و شبهات زائیده شدند و بازار معاندین و مخالفین گرم شد و متحجرین با دفاع غلط از تصورات کهن این بازار را گرم نگه داشته و میدارند. مثلا در آیه الم یک نطفه من منی یمنی را اینطور در گذشته دور معنی می کردند. آیا او منی یا آب مرد نبود که در( رحم) ریخته می شد. این از منظر علم اشکالات فراوان دارد. اول آب مرد نطفه نیست و نطفه از لقاح ژن نر و ژن ماده ایجاد می شود. قدما فکر می کردند که آب مرد دلیل باردار شدن زن می شود و زن فقط ظرفی است برای ریختن آب مرد. البته دانش گذشتگان بیش از این چیزی دستگیرشان نمی کرد. اختلاف از زمانی آغاز شد که دو گروه ایجاد شدند گروهی که میخواهند آیات متشابه را با علم روز مقایسه کنند و گروه دیگر که همچنان با تصورات کهن وابسته هستند.

حتی چند نفر از بزرگان عنوان کرده اند که علم در دین کاربردی ندارد. البته درست می فرمایند برای آنها کاربردی ندارد زیرا تصورات غلط ذهنی در تفکر و تعقل آنها پرده افکنده و قابل تغییر نیست .ولی جوانان تحصیلکرده علم و منطق را میخواهند. زمین مرکزی و آسمان های پوست پیازی نظریه منسوخ شده بطلمیوسی 1500 سال حاکمیت تصورات ذهنی را در قبضه خود داشت و یکی دو قرن اخیر میدانیم که کیهان چه شکلی است. هنوز آثار این تفکرات در تفاسیر دیده می شود مثلا آیه زینا السماء الدنیا ، سمائ کره زمین که محل اعمال و زندگی ما انسان است را طبقه اول بطلمیوسی می دانند یعنی سماء دنیا همه کیهان مشهود است، به تفاسیر مراجعه فرمایید.

برخی اعتقاد دارند، از آنجائیکه علم دائما در تغییر است به زعم آنها نباید به علم اعتماد نمود (تغییر در نظرات را ناپایداری علمی می دانند و نه تحولات علمی کسانی به این امر اعتقاد دارند که خود تحصیلکرده هستند ولی تصورات غلط بر باور آنها ریشه دوانده و از بهم خوردن بافت تصورات ذهنی خود نگران هستند و به این موضوع اعتقاد ندارند که خداوند خود علم را  آفریده و نقصان در فکر و باور ما است نه در قرآن). این افراد با خود فکر نکرده اند که تصورات کهن هزار سال قبل هم برداشت گذشتگان از علم روز بوده است .چرا آنها بتوانند موضوعات را با علم روز مقایسه و بر باور ما بنشانند ولی ما اگر آیات متشابه را با علم روز مقایسه کنیم می شویم از طایفه لغویون معاصر که جایز نیست. ولی خداوند متعال این رخ داد را پیش بینی کرده است.

كَانَ النَّاسُ أُمَّةً وَاحِدَةً فَبَعَثَ اللَّهُ النَّبِيِّينَ مُبَشِّرِينَ وَمُنْذِرِينَ وَأَنْزَلَ مَعَهُمُ الْكِتَابَ بِالْحَقِّ لِيَحْكُمَ بَيْنَ النَّاسِ فِيمَا اخْتَلَفُوا فِيهِ ۚ وَمَا اخْتَلَفَ فِيهِ إِلَّا الَّذِينَ أُوتُوهُ مِنْ بَعْدِ مَا جَاءَتْهُمُ الْبَيِّنَاتُ بَغْيًا بَيْنَهُمْ ۖ فَهَدَى اللَّهُ الَّذِينَ آمَنُوا لِمَا اخْتَلَفُوا فِيهِ مِنَ الْحَقِّ بِإِذْنِهِ ۗ وَاللَّهُ يَهْدِي مَنْ يَشَاءُ إِلَىٰ صِرَاطٍ مُسْتَقِيمٍ. سوره البقرة -213 : مردم امت واحده بودند که برای آنها پیامبران و رسولان و بشارت دهند گانی برایشان برانگیخیم و با آنها کتب هائی با مبنای حق فرستادیم تا بین مردم به آن قضاوت کنند. ولی در آن نوشته ها اختلاف کردند و این اختلاف از زمانی که علم بینات و دلایل ما را روشن کرد پدید آمد، ولی اختلافات میان مردم ناشی از جهل و نادانی آنها است. پس خداوند افراد مومن را را به حقیقت آنچه می خواست هدایت کرد.
إِنَّ الدِّينَ عِنْدَ اللَّهِ الْإِسْلَامُ ۗ وَمَا اخْتَلَفَ الَّذِينَ أُوتُوا الْكِتَابَ إِلَّا مِنْ بَعْدِ مَا جَاءَهُمُ الْعِلْمُ بَغْيًا بَيْنَهُمْ ۗ وَمَنْ يَكْفُرْ بِآيَاتِ اللَّهِ فَإِنَّ اللَّهَ سَرِيعُ الْحِسَابِ-بدرستیکه که دین نزد خداوند اسلام (تسلیم در برابر فرامین خداوند) است و کسانی که کتاب آسمانی دریافت کردند بعد از آنکه علم برایشان آمد از روی ناآگاهی راه اختلاف را برگزیدند کسانی که به آیات خداوند کافر می شوند پس خداوند برای آنها سریع الحساب است.
شَرَعَ لَكُم مِّنَ الدِّينِ مَا وَصَّى بِهِ نُوحًا وَالَّذِي أَوْحَيْنَا إِلَيْكَ وَمَا وَصَّيْنَا بِهِ إِبْرَاهِيمَ وَ مُوسَى وَ عِيسَى أَنْ أَقِيمُوا الدِّينَ وَ لَا تَتَفَرَّقُوا فِيهِ كَبُرَ عَلَى الْمُشْرِكِينَ مَا تَدْعُوهُمْ إِلَيْهِ اللَّهُ يَجْتَبِي إِلَيْهِ مَن يَشَاءُ وَ يَهْدِي إِلَيْهِ مَن يُنِيبُ -13 شوری-

از شرع دين آنچه را كه به نوح در باره آن سفارش كردیم و آنچه را به تو وحى كرديم و آنچه را كه در باره آن به ابراهيم و موسى و عيسى سفارش نموديم كه دين را برپا داريد و در آن تفرقه‏ اندازى مكنيد بر مشركان آنچه كه ايشان را به سوى آن فرا میخوانى گران مى‏آيد خدا هر كه را بخواهد به سوى خود برمى‏ گزيند و هر كه را كه از در توبه درآيد به سوى خود راه مى‏نمايد- ادامه آیه

وَمَا تَفَرَّقُوا إِلَّا مِنْ بَعْدِ مَا جَاءَهُمُ الْعِلْمُ بَغْيًا بَيْنَهُمْ ۚ وَلَوْلَا كَلِمَةٌ سَبَقَتْ مِنْ رَبِّكَ إِلَىٰ أَجَلٍ مُسَمًّى لَقُضِيَ بَيْنَهُمْ ۚ وَإِنَّ الَّذِينَ أُورِثُوا الْكِتَابَ مِنْ بَعْدِهِمْ لَفِي شَكٍّ مِنْهُ مُرِيبٍ- سوره الشورى -14

و فقط پس از آنكه علم برايشان آمد راه تفرقه پيمودند (آن هم) به دلیل- بغیا بینهم-ناآگاهی و نادانی (طبری جامع البیان جلد 2 صفحه 196 )و اگر سخنى -داير بر تاخير عذاب- از جانب پروردگارت تا زمانى معين پيشى نگرفته بود قطعا ميان آنها داورى شده بود و كسانى كه بعد از آنان كتاب (قرآن) را ميراث يافتند واقعا در باره او در ترديدى سخت دچار هستند. اورثوا الکتاب را در برخی ترجمه ها و تفاسیر تورات معنی میکنند که با توجه به آیه قبلی منظور قرآن است. کسانی که بعد از عیسی و موسی کتاب را به ارث میبرند.

وَآتَيْنَاهُمْ بَيِّنَاتٍ مِنَ الْأَمْرِ ۖ فَمَا اخْتَلَفُوا إِلَّا مِنْ بَعْدِ مَا جَاءَهُمُ الْعِلْمُ بَغْيًا بَيْنَهُمْ ۚ إِنَّ رَبَّكَ يَقْضِي بَيْنَهُمْ يَوْمَ الْقِيَامَةِ فِيمَا كَانُوا فِيهِ يَخْتَلِفُونَ- سوره الجاثية -17-

و به آنان دلايل روشنى نسبت به بینات من الامر خود داديم، پس اختلاف نكردند مگر پس از آنكه علم حقيقت آن را آشکار کرد (و اين اختلاف) از روى حسادت و برترى‌جويى بود كه ميان آنان وجود داشت. همانا خداوند در قيامت درباره آنچه پيوسته اختلاف مى‌كنند، ميان آنها داورى خواهد كرد. اشاره قرآن به امر یا فرمان و قوانینی که در طبیعت با ماده پدیده ای را استوار نگه میدارد مانند این آیه هنگامی که خداوند هفت جو زمین را قضاهن کرد و در هر طبقه امر خود را وحی کرد. فَقَضَاهُنَّ سَبْعَ سَمَاوَاتٍ فِي يَوْمَيْنِ وَ أَوْحَى فِي كُلِّ سَمَاء أَمْرَهَا- هر آیات و نشانه های خدا در طبیعت یک بینات من الامر هستند که علم واقعیت آن را آشکار می سازد ولی بسیاری که به تفکرات قدیم پایبند هستند و از روی بغیا بینهم حاضر به قبول آن نیستند با نپذیرفتن آن شبهات می تراشند که خداوند وعده عذاب و قضاوت بین آنها را در قیامت می دهد.سید محمد تقوی اهرمی5 دیماه 1398ویرایش جدید تیرماه 1399

• قبلی
• بعدی