دابه و نقش آن در تداوم حیات از نظر قرآن

مقدمه نوشتار

هدف از خلقت کیهان در قرآن ایجاد حیات در کره زمین و آفرینش انسان درون آن است. آیات متعددی این موضوع را اثبات می کند.
وهوالذي خلق السموات والارض في ستّة ايام وكان عرشه علي الماء-او است که سماوات و الارض (کیهان) را در شش روز آفرید و برنامه ریزی و مدیریت او بر ایجاد آب قرار داشت. حیات بر پایه آب قرار گرفته است
خداوند در شش دوره زمانی طوری خلقت کیهان را به پیش برد که ساختار اصلی کیهان به عبارتی 98 در صد –حدود 75 درصد اتم هیدروژن و 24 درصد اتم هلیوم خلق شد و این نسبت در تمامی کیهان پایه اصلی تحولات ساختاری جهان مادی بر آن قرار گرفت. در مورد واژه های یوم و این شش مرحله در مقاله خلقت کیهان در شش روز شرح داده شده است

شروع خلقت انسان از نظر قرآن از خلق ماده آغاز می شود و این نکته بسیار ظریف و معنا داری است که  کمتر به آن توجه شده است. کلمه فطرنی در اصل من را باز کردی معنی میدهد، مفسرین آن را خلق کردن معنی می کنند از آنجائی که جمله فاطر السموات و الارض به عنوان صفت بارز خداوند است ،کسی که  کائنات را از طریق باز کردن آفرید. فطرنی هم بر این اساس از انبساط کیهان آفریدن است معنی می دهد.

در این آیات شریفه توجه فرمایید

قَالَ بَل رَّبُّكُمْ رَبُّ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ الَّذِي فَطَرَهُنَّ وَأَنَا عَلَى ذَلِكُم مِّنَ الشَّاهِدِينَ-خداوند از حضرت ابراهیم نقل قول میکند، گفت پروردگار من صاحب کیهان است و او کسی است که آن را (کیهان) را از طریق باز کردن آفرید من از آن واقعه جزء گواهی دهندگان هستم.

وَمَا لِيَ لَا أَعْبُدُ الَّذِي فَطَرَنِي وَإِلَيْهِ تُرْجَعُونَ –چرا کسی را پرستش نکنم که من را از باز شدن کیهان خلق کرد.22-یاسین.

قُلِ الَّذِي فَطَرَكُمْ أَوَّلَ مَرَّةٍ-بگو خداوند کسی است که شما را از ابتدا از انبساط  آفرید و سایر آیات در این باره. فطرهن یعنی خلق کردن از انبساط و اول مره (خلقت آغازین)خلقت جهان مادی بوده است. بر اساس مدل استاندارد کیهان ابتدا از انرژی ناب و در محدوده ای بسیار چگال و فشرده از هیچ ( از نظر مفاهیم مادی) ایجاد و سپس انبساط می یابد. از لحظه آغازین انبساط، ماده و چهار قانون اصلی و بنیادین به وجود می آیند و کیهان در شش مرحله یا دوره زمانی و در مدت کوتاه سه الی پنج دقیقه بر اساس کاهش دمای فوق العاده ون ظر دانشمندان فیزیک خلق می شود. مقایسه ایات فوق با نظریه مدل استاندارد کیهانی آغاز خلقت انسان یا به زبان امروزی سنگ بنای آفرینش حیات و درون آن انسان از لحظه انبساط کیهان بوده است. هدف خداوند ایجاد حیات در کره زمین بوده است. برنامه ریزی نهاده شده در روند انبساط  و سپس خلقت کیهان به شکل  یک نرم افزار افرینش جریان پیدایش حیات از اول مره تا خلقت زمین و سپس حیات وانسان را به پیش برده است. اوج شاهکار خلقت پیدایش حیات است که هدف آفرینش انسان بوده است کاری بس با عظمت که خداوند به خود احسن الخالقین می گوید. تبارک الله احسن الخالقین. این شاهکار خلقت چه بوده است.به این آیه توجه فرمایید.

ان ربكم الله الذي خلق السموات والارض في ستة ايام ثم استوي علي العرش يغشي الليل النهار يطلبه حثيثاً والشمس والقمر والنجوم مسخرات بامره الا له الخلق والامر تبارك الله رب العالمين 54 سوره اعراف-در حقیقت پروردگار شما که کیهان را در شش روز (مرحله) خلق کرد و سپس به مدیریت آن پرداخت (تا زمین و شب و روز آن را آفرید) روز را به  شب که شتابان آن را می طلبد میپوشاند و خورشید و ماه و ستارگان مسخر امر خود نمود بدانید که او صاحب خلق و امر است (خلق و امر تفکیک ناپذیرند) فرخنده خدائی که خالق جهانیان است.در این آیه خلقت کیهان با مدیریت خداوند به گردش شب و روز(زمین) میرسد که هدف عالیه خلقت کیهان بود چرا که قبل از خلقت کیهان طرح و برنامه و مدیریت او بر آب قرارداشت تا حیات را در زمین و با تداوم چرخش شب و روز و تسخیر خورشید و ماه که عامل اصلی تداوم حیات در زمین است را ایجاد کند

 بقاء حیات و عوامل مربوطه

خلقت زمین،خلقت  اقوات برای تک سلولی های اولیه حیات  و یا خلقت هفت جو زمین که در قرآن در قالب سه کلمه سبع السموات والارض، سماوات والارض و السماء از آن در آیات متعددی یاد میکند برای خلقت انسان یک هدف بود ولی از آن  مهمتر بقاء حیات است که  به دو عامل اساسی وابسته است. آسمان زمین یا هفت آسمان و یا سماوات و الارض و دیگری دابه است.

لَخَلْقُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ أَكْبَرُ مِنْ خَلْقِ النَّاسِ وَلَكِنَّ أَكْثَرَ النَّاسِ لَا يَعْلَمُونَ-غافر57-قطعا آفرینش هفت جو زمین از خلقت انسان با عظمت تر است ولی بیشتر مردم علم آن را ندارند.

بسیاری از مفسرین سموات والارض را کیهان معرفی می کنند. با توجه به آیات متعدد  منظور خداوند در این سماء زمین است. ابتدا این موضوع را بحث کنیم  و سپس به اهمیت دابه بپردازیم البته با استناد به آیات قرآن. آیات زیر در سوره جاثیه  سموات والارض را جو زمین می داند. خداوند دریا را و کشتی هم که در آب شناور است طبق قوانین مربوطه که امر خداوند است هم مسخر شما گردانید تا از فضل خداوند بهره گیرید و همچنین آنچه در آسمانها و زمین است را همه مسخر شما قرارداد و این برای اهل تفکر آیاتی از خداوند است. تفکر در آیات راهگشای رسیدن به منظور خداوند است. آیا  کسانی که سماوات را در این نوع آیات کیهان می دانند در کجای کیهان انسان می تواند مانند دریا آن را به تسخیر خود در آورد. بنابراین سماوات و الارض هفت جو زمین است

اللَّهُ الَّذِي سخَّرَ لَكُمُ الْبَحْرَ لِتَجْرِيَ الْفُلْكُ فِيهِ بِأَمْرِهِ وَلِتَبْتَغُوا مِن فَضْلِهِ وَلَعَلَّكُمْ تَشْكُرُونَ
وَسَخَّرَ لَكُم مَّا فِي السَّمَاوَاتِ وَمَا فِي الْأَرْضِ جَمِيعًا مِّنْهُ إِنَّ فِي ذَلِكَ لَآيَاتٍ لَّقَوْمٍ يَتَفَكَّرُونَ

به این آیات نیز توجه کنیم-2 الی 6 سوره جاثیه 

تَنزِيلُ الْكِتَابِ مِنَ اللَّهِ الْعَزِيزِ الْحَكِيمِ- إِنَّ فِي السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ لَآيَاتٍ لِّلْمُؤْمِنِينَ- وَفِي خَلْقِكُمْ وَمَا يَبُثُّ مِن دَابَّةٍ آيَاتٌ لِّقَوْمٍ يُوقِنُونَ- وَاخْتِلَافِ اللَّيْلِ وَالنَّهَارِ وَمَا أَنزَلَ اللَّهُ مِنَ السَّمَاءِ مِن رِّزْقٍ فَأَحْيَا بِهِ الْأَرْضَ بَعْدَ مَوْتِهَا وَتَصْرِيفِ الرِّيَاحِ آيَاتٌ لِّقَوْمٍ يَعْقِلُونَ- تِلْكَ آيَاتُ اللَّهِ نَتْلُوهَا عَلَيْكَ بِالْحَقِّ فَبِأَيِّ حَدِيثٍ بَعْدَ اللَّهِ وَآيَاتِهِ يُؤْمِنُونَ-

این کتاب(قرآن مجید) از جانب خداوند نازل شد-به درستکه در سماوات والارض (جو زمین) برای مومنین آیاتی است- و در خلقت شما انسان و پراکنده کردن دابه (در سموات والارض) در آن آیاتی است برای اهل یقین- و (همچنین) اختلاف شب و روز و رزقی که از آسمان برای شما نازل می کنیم(باران) که با آن زمین مرده را زنده میکنیم، و گردش باد هم آیاتی هستند برای اهل تعقل-این ها آیات خداوند هستند که بر تو می خوانیم که حقیقت دارد  و به حق است-پس به کدام یک حدیث بعد الله (قرآن ) و این آیات که در سموات والارض نام بردیم ایمان می اورند.

تفکر در آیات فوق معانی پدیده های با عظمتی که در زمین و جو آن وجود دارد که ما شاهد آن هستیم و در تداوم حیات در خدمت انسان هستند و نقش اساسی ایفاء می کنند اشاره کرده. ابتدا می فرماید در زمین و جو آن آیاتی هستند که مومنین باید به آن توجه و به خداوند ایمان بیاورند ،خلقت انسان و پراکندگی دابه (انسان ماهیتا از دابه جدا است) به خلقت دابه اشاره نمی شود چرا؟ بجای خلق پراکندگی را بیان فرموده زیرا دابه یا بند پایان امروزی از انشعابات فرعی پروسه خلقت انسان است که به دلیل ماموریت و وظیفه تداوم حیات صد ها میلیون ها سال قبل از پیدایش انسان تکامل یافته که آدم است همچنان دست نخورده باقی ماندند.به مقاله  دابه و تکامل موجودات  مراجعه فرمایید-

اختلاف شب و روز شاهکار خلقت حیات است. خداوند برای ایجاد حیات  محور عمود بر مدار گردش خورشید که زمین حول آن می چرخد را 23 درجه از حالت عمودی کج  کرد و همینطور 4.5 میلیارد سال بدون کوچکترین انحراف و تغییر باقی مانده و باعث پدید آمدن حیات در زمین گردید و بارش باران و گردش جریان هوا که تولید باد می کند و باران زائیده  این پدیده با شکوه خلقت خداوند است ،بارش باران و زنده کردن زمین مرده (زمین کشاورزی) باعث استمرار حیات است. زمین خشک و بدون اب حیات ندارد و خداوند اصطلاح مرده را بیان فرموده.

دانه گیاهان و جانداران به آب باران نیاز دارد تا رزق و روزی انسان و جانوران از درون آن بیرون آید و همه موارد بیان شده نکات اصلی تداوم حیات است و همه در جو زمین و زمین منظور است. به مقاله اختلاف در زمان شب و روز نشانه عظمت خداوند است مراجعه فرمایید. نمونه های این آیات را برای تفکر ما بیان فرموده. با پیشرفت علم امروزه معنی اختلاف شب و روز و چرخش جریان هوا و باد در جو زمین و چگونگی بارش باران روشن شده است. این موضوعات همه آیات خداوند در زمین و جو زمین هستند که نشانه های بارز قدرت خداوند برای تفکر و تعقل در آن ها است .

مطلب دیگری که در آیات فوق بیان شده و عنوان این نوشتار است موضوع دابه است. دابه را خداوند آیاتی مانند اختلاف شب و روز چرخش هوا و ایجاد باد دانسته که بقاء حیات در گرو فعالیت آنها است. مسلما انسان در بقاء حیات نقش ندارد و مخرب بقاء حیات است ولی روند خلقت انسان یکی از آیات مهم الهی است و همه این  آیات در زمین و جو زمین را خداوند برای انسان و در تسخیر او قرار داده است.

انسان از دابه جدا است. برای روشن شدن موضوع به آیه زیر هم توجه فرمایید-49 و50 سوره نحل

وَلِلّهِ يَسْجُدُ مَا فِي السَّمَاوَاتِ وَمَا فِي الأَرْضِ مِن دَآبَّةٍ وَالْمَلآئِكَةُ وَهُمْ لاَ يَسْتَكْبِرُونَ- يَخَافُونَ رَبَّهُم مِّن فَوْقِهِمْ وَيَفْعَلُونَ مَا يُؤْمَرُونَ- و آنچه در آسمانها و آنچه در زمين از جنبندگان و ملائکه هستند براى خدا سجده مى‏كنند و تكبر نمی‏ورزند- از پروردگارشان كه حاكم بر آنهاست میترسند و آنچه را ماموریت دارند انجام میدهند.

کلمه دَآبَّةٍ در قران به موجودات کوچک و ریز اطلاق شده است. موجوداتی که در حیات کره زمین دارای وظائف و نقش تعیین شونده هستند .کلمه ملائکه جمع ملک به معنی اسباب به حرکت وا داشتن و تداوم حیات در طبیعت است. ملائکه امر و دستور خداوند به زبان علمی قوانین طبیعت اند که همه فرامین دستوری خداوند نهادینه شده در حیات کره زمین است و هر ملک مامور انجام یک فرمان است .بطور مثال قانون جاذبه یک ملک یا یک عامل است. موضوع دَآبَّةٍ  که فقط  منظور جانوران ریز یا بندپایان است را میتوان از آیه فوق استنباط کرد

چرا خداوند ملائکه را همراه دَآبَّةٍ آورده  و ماموریت یکسانی را به آن ها واگذار کرده است .این ماموریت آن ها در مسیر خواست او قرار گرفته و استمرار دارد و این استمرار تسلیم امر خدا است  و تسبیح ذات پروردگار است. تسبیحی که انسان از درک آن عاجز است.سجده تسلیم دربرابر خالق متعال است  و انسانی که به درگاه خداوند سجده می کند این عمل را آگاهانه انجام می دهد ولی ملائکه و دَآبَّةٍ ذاتا در حال انجام فرامین خداوند هستند و مانند نرم افزاری در وجود آن ها نهفته شده است.

خداوند در آیات 68 و 69 سوره نحل، اعمال زنبور عسل به عنوان یک نمونه از حشرات را به ما انسان تذکر می دهد و این اعمال وحی و دستور خداوند است که زنبور عسل و کلیه بند پایان انجام می دهند و با توجه به آیه بالا رفتار آنها  یک ماموریت  است و ملائکه هم قوانینی هستند که اثر بخشی این اعمال در طبیعت را ساماندهی می کنند. گرده گل بر پای زنبور می چسبد و بر مادینگی گل ها می نشیند و عمل لقاح انجام می شود و یا گرده و شیره جذب شده در بدن زنبور با یک مکانیسم خاص که بر ضوابط قانونمندی استوار است به عسل تبدیل می شود. خداوند در تمثیلی زیبا رفتار زنبور عسل را به عنوان نمونه بندپایان برای ما انسان بیان می کند و این رفتار را امر و وحی خداوند می داند که در ژن آنها نهادینه شده است.

فعالیت گسترده آن ها در درون خاک و روی گلها و گیاهان طی صدها میلیون سال خاک رس همراه با خاک کانی های دیگر (البته به مقدار بسیار کم) را تبدیل به خاک زراعی کرده که رشد گیاهان را امکان پذیر نموده است.

گیاهان بدون وجود بندپایان، حشرات ، باکتری ها و عوامل دیگر به کمک یکدیگر برای تبدیل موادَ آلی به ترکیبات مورد نیاز گیاهان و بهبودی خاک و پاک کردن محیط از ضایعات آلی نمی تواند به بقاء خود ادامه دهند و اکسیژن مورد نیاز حیات در کره زمین را تامین نمایند ملائکه اوامر خداوند در کیهان و زمین هستند  اوامری که چرخ حیات را در زمین به گردش در می آورند که همان قوانین طبیعت اند که در ذات اشیاء  و پروسه حیات با برنامه ریزی از پیش تدوین شده نهادینه شده و دابه در خدمت اهداف برنامه ریزی شده حیات هستند.

در نهاد یک حشره (بطور مثال) برنامه ای گذارده شده و حشره طبق آن زنده می شود و کار خاص خود را انجام می دهد و می میرد و این پروسه استمرار می یابد. جنبندگان ریز خارج از برنامه تدوین شده اختیار کار دیگری را ندارند هم چون ملائکه. بطور مثال حشره ماده تخم خود را در طبیعت رها می کند و لارو بیرون آمده از تخم که نه پدر و مادری حضور دارد دقیقا می داند چه رفتاری داشته باشد تا زنده بماند و وظائف نهادینه شده در ژن آن ها را انجام دهند.

يَخَافُونَ رَبَّهُم مِّن فَوْقِهِمْ وَيَفْعَلُونَ مَا يُؤْمَرُونَ و تنها انسان موجودی است که اختیار دارد و خوف و ترس از خداوند ندارد و تمامی کتب الهی نازل شده سعی دارند انسان را هم مانند سایر جنبدگان به فطرت ذاتی خود برگردانند. علم و اراده که خداوند در نهاد انسان گذارد او را از فطرت خدائی دور کرد و عامل آن وسوسه های شیطانی است خداوند این را  آزمایش الهی می داند نبتلیه یعنی در سلطه آزمایش قرار گرفتن. انسان قبل از تکامل و آدم شدن( آدم اولین انسان تکامل یافته است و نسل انسان ها از اویند) در زمره جانداران قرار گرفته بر فطرت خدایی بوده و خداوند در تمثیلی جایگاه او را در بهشت عنوان کرده است که هوای نفسانی و جهش تکاملی فکری او را از جانوران جدا کرد و از بهشت بیرون آمد و گرفتار نفس شیطانی شد. مقاله جداگانه ای می طلبد. موضوعی که ما می خواهیم از این ایه استخراج کنیم این است که هر موجود زنده در طبیعت جز انسان فطرتا در حال انجام ماموریت برای بقاء و تداوم حیات هستند.

بنابراین دابه به کمک ملائکه برای تداوم حیات در کره زمین فرامین الهی را انجام میدهند و بقاء حیات در گرو فعالیت دابه است-سید محمد تقوی اهرمی دی ماه 1396-ویرایش جدید خرداد 1399-ویرایش جدید مهر ماه 1402

• قبلی
• بعدی