سوره توحید و تاویل علمی آن

مقدمه نوشتار

سوره توحید اعجاز علمی قرآن است. دلیل برابری ثواب سه بار خواندن این سوره با قرائت تمام قرآن در فهم علمی آن نهفته است. شناخت خداوند و سوق دادن مکرر ذهن به واقعیت عقلی و علمی آن به اندازه قرائت تمام قرآن ارزش معنوی دارد. سوره توحید و تمامی آیات آن از جمله آیات متشابه علمی هستند و پیوند ناگسستنی با یکدیگر دارند. کلمات کلیدی احد، صمد و مفهوم بسیط بودن ذات باریتعالی اشاره به واقعه بسیار مهم علمی ابداع جهان مادی است از نور ذات خداوند که  نورعلی النور و یا به عبارتی انرژی ناب (انرژی مافوق انرژی) است که ارتباط مستقیم با وحدانیت خداوند دارد.

فلاسفه و عارفان هر کدام به فراخور علم و دانائی خود از دیدگاه ادبی و فلسفه کلامی سعی کرده اند معانی آنها بیرون آورند ولی تا کنون کسی به مفاهیم علمی آیات سوره توحید توجه نکرده است. در حقیقت مفسرین و فلاسفه تفسیر این سوره را ارائه داده اند و به ظاهر کلمات نگریسته اند ولی تاویل آن تا کنون صورت نگرفته است. نقل قولی از آیت الله مظاهری در مقاله انس با قرآن داشته باشیم که راهگشا است و مطلب مهمی اشاره فرموده اند "

نقل می کنند ابن عربی که در قرن هفتم هجری می زیسته در زمان خود گفته ، تا کنون هفتصد تفسیر بر قرآن نوشته شده است اما هنوز قرآن بکر است. امام خمینی (ره) می فرمود از زمان ابن عربی تا عصر حاضر تعداد تفاسیر دو برابر شده و تاکنون کسی نتوانسته عمق آن (مفاهیم عالیه کلمات قرآن ) را بفهمد. سخنان حقی گفته شده و دلیل آن هم این است که زبان علمی قرآن که در آیات متشابه نهفته را نمی فهمیم. همه مفسران از روی هم مطالب را کپی برداری می کنند و همه تکرار مکررات هستند که نسل اندر نسل عین آن و بدون تغییر منتقل شده است. منابع تفاسیر نظر گذشتگان است و به  آیات قرآن توجه نمی کنند، ما عادت کرده ایم با دید تصورات ذهنی و تفاسیر گذشتگان و بدون تفکر و تعقل در آیات متشابه قرآن را مطالعه کنیم. خداوند در قرآن برای اثبات خود تمامی مثل ها را از مشهودات قابل رویت برای انسان انتخاب کرده است. خداوند در هیچ جای قرآن به ماوراء جهان مادی اشاره نکرده است تنها به کلمه عالم غیب و در مواردی عالم الغیب و الشهاده (این کلمه هم ارتباطی به ماوراء جهان مادی ندارد، دانای پنهان مشهودات)اشاره شده که بحث جداگانه ای می طلبد. قیامت هم ادامه همین جهان مادی است و ارتباطی با عالم ماوراء مادی ندارد.

دیدگاه و جهان بینی قرآن

قرآن دارای یک دیدگاه  و یا جهان بینی خاصی است تا آن را کشف نکنیم فهم  قرآن برای ما دشوار است. از آنجائیکه گذشتگان مبنای تفاسیر را بر اساس دیدگاه علمی زمان خود بنا نهاده اند، تناقضات فراوانی در آیات متشابه قرآن دیده میشود. قرآن تعینات مادی و مظاهر طبیعت را هم آیات خود می داند و مرتبا توصیه می فرماید از آنها بدون فکر کردن و تعقل رد نشوید، در آنها دلائل وجود خداوند را بیرون بیاورید. قبل از ورود به تاویل سوره توحید روایتی مهم از حضرت امام زین العابدین علی ابن الحسین(ع) نقل میگردد.

از حضرت درباره سوره توحید پرسیدند. " فرمود: ان الله عزّوجلّ علم انه یکون فى آخرالزمان اقوام متعمِّقون فأنزل الله عزّوجلّ (قل هو الله احد الله الصمد) والآیات من سورة الحدید الى قوله (وهوعلیم بذات الصدور) فمن رام وراء هنالک هلک.1
خداى عزّوجلّ مى دانست که درآخرالزمان گروه هایى متعمِّق خواهند بود، پس خداى عزّوجلّ (قل هو الله احد الله الصمد) و آن آیاتی از سوره حدید تا قول خداوند (وهو علیم بذات الصدور) را فرو فرستاد. پس هرکس فرا تر از آن را قصد کند، هلاک می شود. در این روایت متعمق اقوامی هستند که بر اساس دانائی و علم  فکر میکنند و رموز امر خداوند در طبیعت مادی را کشف میکنند(دانشمندان فیزیک و علوم تجربی معاصر که راز جهان خلقت را کشف می کنند ). دقت فرمایید آیات اول سوره حدید تا آیه 4 تمامی درباره خلقت کیهان است و جالب است که سوره توحید هم ریشه در پیدایش جهان مادی از صفات ذاتی خداوند دارد. برای بهتر فهمیدن آنها نیاز به علم روز است پیشرفت علم مفاهیم کلمات متشابه را آشکار می کند. به آیات 1 الی 6 سوره حدید توجه فرمایید.

سَبَّحَ لِلَّهِ مَا فِي السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَهُوَ الْعَزِيزُ الْحَكِيمُ-1
لَهُ مُلْكُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ يُحْيِي وَيُمِيتُ وَهُوَ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ-2
هُوَ الْأَوَّلُ وَالْآخِرُ وَالظَّاهِرُ وَالْبَاطِنُ وَهُوَ بِكُلِّ شَيْءٍ عَلِيمٌ-3
هُوَ الَّذِي خَلَقَ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ فِي سِتَّةِ أَيَّامٍ ثُمَّ اسْتَوَى عَلَى الْعَرْشِ يَعْلَمُ مَا يَلِجُ فِي الْأَرْضِ وَمَا يَخْرُجُ مِنْهَا وَمَا يَنزِلُ مِنَ السَّمَاء وَمَا يَعْرُجُ فِيهَا وَهُوَ مَعَكُمْ أَيْنَ مَا كُنتُمْ وَاللَّهُ بِمَا تَعْمَلُونَ بَصِيرٌ-4
لَهُ مُلْكُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَإِلَى اللَّهِ تُرْجَعُ الأمُورُ-5
يُولِجُ اللَّيْلَ فِي النَّهَارِ وَيُولِجُ النَّهَارَ فِي اللَّيْلِ وَهُوَ عَلِيمٌ بِذَاتِ الصُّدُورِ-6

معانی هو الاول  والاخر والظاهر و الباطن و هو بکل شئ علیم در آیات فوق حکایت از ابتدای ابداع تا انتهای جهان مادی که منظور پایان عمر آن و هر چه که به ظاهر آن مربوط است و هر چه که به باطن آن بر می گردد (منظور غایب عالم مشهودات که در علم شیمی و پیوند های ماده و علم کوانتوم نهفته است و مربوط به چگونگی مدیریت و هدایت جهان مادی با نور هدایتی است الله نور السموات و الارض می شود) و علم او به تمامی جهان مادی سیطره دارد. کل شیی تمامی جهان مادی منظور است. در این 6 آیه دنیایی از مفاهیم علمی نهفته است. سماوات و الارض به دو مفهوم کیهان و هفت جو زمین و زمین که حیات در آن قرار دارد و پدیده شب و روز که مظاهر مادی آن هستند اشاره دارد.

قرآن برای تمامی نسل ها نازل شده و از کلمات خاص و حساب شده استفاده کرده و در قالب تمثیل ها و در آیات متشابه بیان شده تا در زمان خود مفاهیم واقعی آنها برای انسان روشن شود و به حقانیت خداوند ایمان بیاورند. علم امروزی در اوج شکوفایی خود است و تلاش انسان که به فرموده قرآن انسان چیزی جز تلاش و کوشش نیست. لیس الانسان الا ما سعی در دو قرن معاصر خود را نشان داد. امروزه  ادله علمی و تجربی برای قبول یک واقعیت به عنوان ابزار سنجش بکار گرفته میشود. دوره  بازی با کلمات و به کار گرفتن ابزار ادبیات برای فهم آیات بسر آمده، البته قابل تحسین است ولی دردی برای فهم و درک این آیات دوا نمی کند.

کلماتی کلیدی در خلقت کیهان، خلقت حیات، هفت آسمان، و نشانه های طبیعی که در معرض دید انسان ها است در محافل علمی مطرح است و خداوند از این کلمات در این عصر برای حقانیت خود به انسان در قرآن استفاده کرده است. هدف خداوند آزمایش انسان است، انسان باید با تفکر و تعقل و تدبر در آیات به حقانیت وجود خداوند متعال برسد و این انسان ها برای خداوند با ارزش هستند و نتیجه خلقت خود را میخواهد انتخاب کند و حتما برنامه تدوین شده در کار است و خداوند انسان را عبث نیافریده است و اگر می خواست به فرموده خود انسان های با ایمان و صالحی را در زمین می آفرید.

حال چرا سوره توحید ریشه در پیدایش کیهان دارد به دو مقاله خلقت کیهان از هیچ نظر علوم طبیعی و قران و خلقت کیهان از احد یت و صمدیت آغاز شد مراجعه فرمایید (روی عناوین  کلیک فرمایید) در این زمینه مفصلا شرح داده شده است. در این نوشتار از دید تاویل به آیات نگاه می کنیم.

بسیاری از کلمات کلیدی علمی در صدر اسلام وجود نداشتند و در دو قرن اخیر در ادبیات علوم تجربی وارد شده اند و خداوند می دانسته که این کلمات کلیدی در مباحث داغ  فیزیک و زیست شناسی و زمین شناسی موضوع بحث مهم در سرنوشت خلقت کیهان، حیات و انسان قرار می گیرند. مانند احدیت، احد، صمدیت، فشردگی، بسیط و مرکب. ایجاد از هیچ، انبساط کیهان، خلق کیهان در شش دوره. چرا خداوند دقیقا این کلمات را که فیزیکدانان در دو قرن اخیر وارد مباحث علم کردند را انتخاب کرده است. عصر شکوفائی علم اعتقادات مذهبی و حقانیت وجود خداوند با ادله و ابزار علمی مورد نظر دانشمندان است و اکثرا به همین دلیل چندان اعتقادی به ماوراء جهان مادی و خداوند ندارند. بنابراین آیات متشابه دقیقا به این کلمات کلیدی اشاره کرده است تا انسان های عصر شکوفائی علم را به حقانیت خداوند برساند و به عبارتی جهت اتمام حجت به انسانها است. چه برنامه ای برای انسان ها دارد نمی دانیم ولی فرموده ما انسان را عبث نیآفریدیم.

علم فیزیک و مفهوم احدیت و صمدیت

حدود 15 میلیارد سال قبل کیهان از نقطه ای کاملا فشرده و چگال که مختصات  توپری در آن حاکم بود ایجاد شد. این نقطه را که دانشمندان فیزیک نقطه ای مینامند که هنوز ماده، زمان و مکان وجود نداشت به عبارتی نقطه ای که معادلات ریاضی در آن اعتبار خود را از دست میدهند و تمامی انرژی جهان مادی در آن نقطه فشرده شده است که آن را سینگولاریته کیهانی نامیدند. سینگولاریته به زبان علمی و انگلیسی است، به فارسی میشود تکینگی و به عربی میشود احدیت.

چرا علم دقیقا این کلام را که قرآن در 1400 سال قبل از آن نامبرده شده و توصیف صفت ذاتی خداوند است را انتخاب کرد. تنها می توانیم بگوییم اعجاز قرآن است. حال چه رابطه ای احدیت با صمدیت دارد که خداوند فرمود بگو خدا احد است و خدا صمد است. قل هو الله احد الله الصمد. صمد معانی متفاوتی دارد .یکی از مهمترین معنی آن توپری است، ماده تو خالی است و انرژی ناب که در ابتدای کیهان و در محدوده پلانک حاکم بود فوق العاده فشرده و توپر بود. بنابراین در احدیت  صمد یت هم حاکم بود. احدیت و صمدیت صفات ذاتی خداوند است و جهان مادی از عالم غیب یعنی عالم ماورائ مادی که احدیت است از فشردگی و از نور ناب یا به زبان علمی انرژی ناب حادث میشود. بدیع السموات والارض خداوند ابداع کننده کیهان از هیچ. ابداع یعنی از عدم یا از هیچ حادث شدن.

احدیت جائی است که ماده و تعینات مادی از اعتبار می افتند یعنی ماهیت خود را از دست میدهند و به انرژی ناب تبدیل میشوند. صفت ذاتی بودن خداوند به این معنی نیست که خداوند ماهیت توپری دارد بلکه توپری از صفات ذاتی او حادث میشود. در قرآن آیه دیگری داریم که این موضوع را ثابت میکند. نور ذاتی خداوند صمد است و فشرده. وقتی حضرت موسی به خداوند فرمود خدا یا برای اطمینان قلبم خودت را به من نشان بده تو را ببینم؟ خداوند فرمود تو نمی توانی مرا ببینی بر کوه مقابل نظر کن سپس نوری از ذات باریتعالی بر کوه جلوه نمود و کوه دیگر بر جای خود نبود و از هیبت آن نور پودر و خرد شد. یعنی نور ذات خدا چنان فشرده و صمد بود که  کوه در برابر آن تاب نیاورد. دانشمندان فیزیک محاسبه نموده اند که هر لیتر کیهان در ابتدای انبساط آن میلیارد ها برابر یک لیتر آب چگال تر یا سنگین تر بوده است یعنی دارای وزن میلیون ها تن است که اگر بر قله اورست اصابت کند آن را پودر میکند (این عبارت را فیزیکدان معروف و برنده جایزه نوبل فیزیک اسیون واینبرگ گفته است و قرآن مثال آن را در 1400 سال قبل در تمثیل زیبای درخواست حضرت موسی(ع) بیان فرموده و هدف خداوند هم رسیدن دانشمندان به این موضوع تا حقانیت خداوند برای آنها اثبات شود).

عجیب است که خداوند در قالب تمثیلی در گفتگو با حضرت موسی (ع) قبل از دانشمندان فیزیک آن را مطرح کرده است بنابراین موضوع احد و صمد و آیه بعد که در تمثیل لم یلد ولم یولد بیان شده، بسیط بودن خود را مطرح کرده که باز هم با احدیت وصمدیت پیوند ناگسستنی دارد. آیه آخر مطلب بسیار علمی را بیان میکند و می فرماید احد در جهان مادی فراوان است البته به همان مفهوم فشردگی مانند سیاه چاله ها که ماده در آن محو و نابود میشود و به احدیت می پیوندند. اینها همه احد هستند ولی هیچ احدی مانند احد ذات باریتعالی نیست.اینجا کلمه احد معنی عددی ندارد. مفهوم کوانتومی دارد.

ولم یکن له کفوا احد. سیاهچاله ها سوراخ هایی هستند در سراسر کیهان که به ماوراء جهان مادی و یا محدوده احدیت ارتباط پیدا می کنند. انا لله وانا الیه راجعون ما از خدا نشات گرفتیم و به خدا هم باز میگردیم. دلیل اینکه سوره قل هو الله احد را سوره توحید نامیده اند این است که همه کل شیئ از وحدانیت خدا نشات گرفته و به وحدانیت خدا نیز برمی گردند. همه چیز از خدا آغاز شد و به خدا ختم میشود هو الاول والآخر. بر اساس جهان بینی قرآن آغاز خلقت انسان از ابتدای انبساط  کیهان بوده که خلق ماده صورت گرفته به مقاله بررسی انبساط کیهان از نظر علم و قرآن مراجعه فرمایید.

برگشت به خدا یعنی برگشت کیهان به اول مره یا ابتدای زمانی که کیهان دارد منبسط میشود. قیامت بعد از برچیده شدن کیهان است و خداوند اطلاعات ما را ذخیره شده نزد خود دارد، مقالات زیر در باره اشاره قرآن به سیاه چاله ها و اهمیت آن در جهان مادی و نزول وحی به پیامبر گرامی اسلام (ص) با شیوه فیزیک کوانتوم از احدیت به محل استقرار حضرت مشروح بیان شده که با این مقاله از نظر محتوا ارتباط دارند مطالعه آنها به علاقمندان توصیه میشود. سید محمد تقوی اهرمی اسفند 1397.ویرایش جدید خرداد 1399-ویرایش جدید بهمن 1402

کلمات خنس و کنس در قرآن و واقعیت عینی وحی
مواقع النجوم و ارتباط آن با وحی
فیزیک وشیوه نزول وحی در قرآن

1- کتاب توحید شیخ صدوق ص 283 روایتی از امام سجاد (ع)

• قبلی
• بعدی